ناتو
مختصات: ۵۰°۵۲′۳۴٫۱۶″ شمالی ۴°۲۵′۱۹٫۲۴″ شرقیسازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو[۱] (به انگلیسی: North Atlantic Treaty Organization با مخفف NATO) (به فرانسوی:Organisation du traité de l’Atlantique Nord با مخفف OTAN)، در ۴ آوریل ۱۹۴۹ میلادی (۱۵ فروردین ۱۳۲۸) با هدف دفاع جمعی در واشینگتن دی.سی. پایه‌گذاری شد و هم‌اکنون ۳۰ عضو دارد.[۲]
|
North Atlantic Treaty Organization (انگلیسی)
Organisation du traité de l’Atlantique nord (فرانسوی) |
|
نشان
|
|
|
|
.svg?uselang=fa)
کشورهای عضو ناتو
|
|
| کوته‌نوشت | (ناتو) NATO (انگلیسی)
(اوتان) OTAN (فرانسوی) |
|---|---|
| شعار | Animus in consulendo liber |
| بنیان‌گذاری | ۴ آوریل ۱۹۴۹ |
| گونه | پیمان نظامی |
| ستاد | بروکسل، بلژیک |
|
شمار اعضا
|
|
| ینس استولتنبرگ | |
| مارشال رئیس هوا استوارت پیچ، نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا | |
| ژنرال تود د. ولترز، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا | |
| ژنرال آندره لاناتا، نیروی هوایی فرانسه | |
| هزینه‌ها (۲۰۱۸) | ۱ تریلیون دلار آمریکا[۳] |
| وبگاه | |
قلب پیمان ناتو مادهٔ ۵ آن است که در آن کشورهای امضاکننده توافق کرده‌اند حمله نظامی علیه یک یا چند کشور عضو در اروپا یا آمریکای شمالی را به عنوان حمله به تمامی کشورهای عضو تلقی کنند و به مقابله آن برخیزند.[۴]
مطابق ماده ۱۴ و پایانی این پیمان، متون انگلیسی و فرانسوی آن هر دو معتبر هستند، پیمان نزد دولت ایالات متحده آمریکا سپرده می‌شود و مطابق وظیفه دولت ایالات متحده نیز نسخه‌های مورد تایید آن را برای دولت‌های امضاکننده پیمان می‌فرستد.[۵] این پیمان در حال حاضر بزرگترین پیمان نظامی در جهان است و با پیوستن مونته‌نگرو[۶]و مقدونیه شمالی به ۳۰ کشور رسید.
تأسیس[ویرایش]
پیمان واشینگتن که بعدها به پیمان آتلانتیک شمالی شناخته شد پس از مذاکراتی که از ژوئیه ۱۹۴۸ در واشینگتن آغاز شده بود در ۴ آوریل ۱۹۴۹ میان آمریکا، اعضای پیمان بروکسل (بریتانیا، فرانسه، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ) و دیگر کشورهای بلوک سرمایه‌داری که به این پیمان دعوت شده بودند (کانادا، دانمارک، ایسلند، ایتالیا، نروژ و پرتغال) به امضا رسید.
پیش از آن سنای آمریکا در پاسخ به دخالت شوروی در کودتای چکسلواکی با تصویب قطعنامه واندنبرگ-کنالی در ۱۱ ژوئن ۱۹۴۸ به دولت آمریکا اجازه پذیرفتن تعهداتی در خارج از مرزهای آمریکا را داده بود.
شوروی در پاسخ به ناتو پیمان ورشو را تشکیل داد.[۷]
گسترش اولیه[ویرایش]
به منظور جلوگیری از حمله نیروهای آلمان شرقی و شوروی به آلمان غربی، نه تنها تقویت پیمان ناتو بلکه سپردن امور آن به دست ایالات متحده آمریکا نیز ضرورت یافته بود. در دسامبر ۱۹۵۰ ژنرال آیزنهاور به فرماندهی نیروهای ناتو در اروپا منصوب شد و دو سال پس از آن فرماندهی ناتو به وجود آمد و در فوریه ۱۹۵۲ در نشست لیسبون که مهمترین گردهمایی اعضای ناتو پس از نشست واشینگتن بود ضرورت تقویت و الحاق آلمان به ناتو مطرح شد. همچنین قرار شد نیروهای ناتو طی دو سال از ۲۵ هنگ به ۹۶ هنگ افزایش یابد و اروپا به پنج ناحیه تقسیم شود.[۸]
در همین سال ترکیه و یونان به ناتو پیوستند و طرحی برای الحاق آلمان پیشنهاد شد (طرح پلون جامعه دفاع اروپا). این طرح با مخالفت فرانسه در ۱۹۵۴ شکست خورد و آلمان در ۱۹۵۵ از طریق اتحادیه اروپای غربی وارد ناتو شد.[۹]
گسترش پس از جنگ سرد[ویرایش]
از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ میلادی، ۱۰ کشور کمونیستی سابق به عضویت ناتو درآمدند و شمار اعضای ناتو به ۲۶ کشور افزایش یافت.[۱۰] در سال ۲۰۰۸ تلاش‌هایی برای گسترش ناتو به حوزه بالتیک و پیشروی مرزهای ناتو به نزدیکی مرزهای روسیه انجام گرفت که در این بین با شروع مذاکرات برای عضویت سه کشور آلبانی، کرواسی و جمهوری مقدونیه در ناتو موافقت شد.[۱۱] ولی درابتدا مخالفت‌هایی با عضویت گرجستان و اکراین که هم‌مرز با روسیه می‌باشند صورت گرفت در نهایت پس از شروع جنگ اوستیای جنوبی ۲۰۰۸ حمایت‌ها برای عضویت گرجستان افزایش یافت.[۱۲]
پیوستن مونته‌نگرو[ویرایش]
روز دوشنبه ۵ ژوئن ۲۰۱۷ توماس شانون معاون وزیر امور خارجه آمریکا سند ورود مونته‌نگرو برای الحاق به پیمان آتلانتیک شمالی را پذیرفت. دوسکو مارکویچ نخست‌وزیر مونته‌نگرو رسماً این سند را به ناتو ارائه خواهد کرد. به این ترتیب مونته‌نگرو بیست و نهمین عضو ناتو خواهد شد دبیرکل ناتو ینس استولتنبرگ برای استقبال از مونته‌نگرو به عنوان جدیدترین عضو این معاهده در این مراسم شرکت خواهد کرد. روز ۷ ژوئن پرچم مونته‌نگرو بر فراز مرکز فرماندهی ناتو برای اولین بار برافراشته شد.[۱۳]
پیوستن مقدونیه شمالی[ویرایش]
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) روز جمعه ۲۷ مارس ۲۰۲۰ اعلام کرد که مقدونیه شمالی رسما به این پیمان نظامی پیوست.
ناتو در بیانیه‌ای که در شهر بروکسل، مقر اصلی آن منتشر شد گفت مقدونیه شمالی با تسلیم «مجوز پیوستن خود به این پیمان» به وزارت خارجه آمریکا رسما به عضویت ناتو درآمد.[۱۴]
در افغانستان و عراق[ویرایش]
پس از آغاز جنگ افغانستان و جنگ عراق نیروهای ناتو حوزه فعالیت‌های خود را به داخل مرزهای این دو کشور نیز گسترش دادند. فعالیت ناتو در عراق منحصر به آموزش نظامی می‌شود. در افغانستان و در سال ۲۰۰۶ پس از درخواست هلند و آلمان نیروهای ناتو جایگزین نیروهای ایساف متعلق به سازمان ملل شدند. ناتو در سال ۲۰۰۸ رهبری ۴۷ هزار نیرو از ۴۰ کشور جهان را در افغانستان بر عهده داشت.[۱۰]
کشمکش با روسیه[ویرایش]
طرح گسترش ناتو به نزدیکی مرزهای روسیه باعث نگرانی دولت روسیه شد.[۱۵] پس از شروع جنگ اوستیای جنوبی ۲۰۰۸ و امضای قرارداد سپر موشکی آمریکا با لهستان این نگرانی‌ها افزایش پیدا کرد و در نهایت به کاهش روابط روسیه و ناتو در قالب شورای مشورتی و عدم شرکت روسیه در مانور مشترک نظامی با ناتو شد.[۱۶]
انتقادها[ویرایش]
حامد کرزای رئیس‌جمهور پیشین افغانستان از عدم هماهنگی بین نیروهای افغانستان و ناتو انتقاد کرده و اعلام کرده که این موضوع در مواردی باعث کشته شدن شهروندان غیرنظامی افغانستان در عملیات نیروهای ناتو شده‌است.[۱۷]
هفتادمین سالگرد[ویرایش]
در ۴ آوریل ۲۰۱۹ آیین بزرگداشت هفتادمین سالگرد تاسیس ناتو در واشینگتن دی سی آمریکا برگزار شد.
- مایک پنس معاون رئیس‌جمهوری آمریکا (دونالد ترامپ) در جریان سخنرانی در این مراسم، از ناتو به عنوان یکی از موفق ترین پیمان و معاهده‌ها در تاریخ بشر نام برد.[۱۸] و مهمترین چالش پیش روی ناتو در دهه آینده را چین دانست.[۱۹]
- مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده در این مراسم گفت: «درحال‌حاضر شش اقتصاد بزرگ و فعال جهان، عضو ناتو هستند. پس از حملات یازدهم سپتامبر، ناتو برای نخستین بار در تاریخِ خود اصل پنجم را فعال کرده و به کمک ایالات متحده آمد. بیایید همه با هم همکاری کنیم تا ناتو همان سپر دفاعی باشد که پرزیدنت هری ترومن در زمان تشکیل ناتو از آن یاد کرد.»[۲۰]
- ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو در در نشست مشترک کنگره آمریکا گفت: «۷۰ سال صلح و ثبات نشان می‌دهد ناتو باسابقه‌ترین و موفقترین پیمان در تاریخ است.»[۲۱][۲۲]
کشورهای سهیم[ویرایش]
| نقشه وابستگی‌های ناتو در اروپا | نقشه مشارکت ناتو در سطح جهان | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
 |
|||||||||||||||
|
||||||||||||||||